توکوفوبیا یا ترس از زایمان و بارداری چیست؟ | درمان آن

بارداری برای افراد مختلف مفاهیم متنوعی دارد. برای برخی حاوی احساسات منفی و خاطرات ناخوشاند بوده و برای برخی عامل شادی و یادآور خاطرات مثبت است؛ اما جنبه دیگری نیز وجود دارد. بارداری برای افرادی که توکوفوبیا و یا ترس از زایمان را تجربه می‌کنند پر از وحشت و ترس است. به طور کلی بارداری و زایمان برای اغلب افراد با استرس و اضطراب همراه است و این مسئله تا جایی که موجب آسیب به مادر و جنین نشود عادی است؛ اما استرس در برخی از افراد می‌تواند با ترس و وحشت زیادی همراه باشد که به آن توکوفوبیا گفته شده و این ترس هم در زایمان طبیعی بروز می‌کند و هم سزارین. در ادامه این نوع فوبیا را از دیدگاه بهترین روانشناس در تهران بیشتر خواهیم شناخت.

ترس از زایمان چیست؟

طبیعتا همواره افراد در صورت قرارگیری در یک موقعیت ناآشنا و یا موقعیتی ناخوشایند که قبلا سابقه تجربه آن را داشته‌اند قرار می‌گیرند، احساسات منفی زیادی را تجربه می‌کنند و در اغلب مواقع احساس ترس می‌کنند. بارداری نیز یکی از این موقعیت‌های ناآشنا و شاید برای برخی از افراد ناخوشایند باشد که با ترس همراه است. به طور کلی مواجهه با ترس‌ها تا زمانی عادی به شمار می‌آید که با حمایت از سوی دیگران و آموزش کنترل شده و کاهش پیدا کند.

برخی مواقع ترس از فکر کردن به بارداری و زایمان به قدری شدید است که قابل کنترل نبوده و حتی می‌تواند موجب بروز رفتارهای غیر منطقی و آزاردهنده، هم برای خود فرد و هم برای اطرافیان او شود. این ترس می‌تواند به قدری شدید باشد که فرد حتی با وجود علاقه زیادی که به بچه دارد، از فرزندآوری امتناع کند. لازم به ذکر است این اتفاق نه تنها در خانم‌ها بلکه در آقایان نیز شایع بوده و یک آقا ممکن است نسبت به بارداری و زایمان همسر و یا اطرافیان خود ترس داشته باشد.

علائم توکوفوبیا چیست؟

توکوفوبیا نوعی ترس شدید در برابر بارداری و زایمان است که با اضطراب همراه است و این اضطراب منطقی به شمار نمی‌آید. اغلب خانم‌هایی که از این نوع فوبیا رنج می‌برند، علائمی همچون کابوس‌های شبانه، اختلال خواب و حملات پانیک را تجربه کرده و در نهایت این مسائل زندگی را مختل کرده و اگر این اتفاقات را یک مادر باردار تجربه کند، ممکن است خطر آسیب به جنین نیز افزایش پیدا کند. به طور کلی در کنار این علائم، فرد ممکن است نشانه های ترس از زایمان به عبارت زیر را نیز تجربه کند.

• تجربه حالت اضطراب و افسردگی
• اصرار بر زایمان سزارین بدون ارائه دلیل مشخص
• ترس شدید از نقایص مادرزادی، مرده‌زایی یا مرگ مادر
• احساس ترس و لرز نسبت به بارداری و زایمان
• اجتناب از هرگونه رابطه جنسی

دلایل ترس از زایمان و بارداری

اگر به پای صحبت خانم‌هایی که نسبت به زایمان و بارداری ترس دارند بنشینید، می‌بینید که هر یک از آنها دلایل مختلفی را برای ترس خود بیان می‌کنند. برخی بی اعتمادی به کادر درمان و نگرانی از بابت سلامت جنین را مطرح کرده و برخی از عوامل روانی_ اجتماعی بارداری در سنین پایین، بروز عوارض مربوط به بارداری، فقیر بودن یا نداشتن حمایت اجتماعی و ترس از پره‌اکلامپسی و مرگ صحبت می‌کنند؛ اما به طور کلی علت ابتلا به توکوفوبیا از نظر علمی باید از نظر نوع فوبیا که در ادامه اشاره خواهیم کرد، بررسی شود.

انواع توکوفوبیا

از دیدگاه روانشناسی، انواع ترس از زایمان و بارداری می‌تواند به دو دسته تقسیم شود، توکوفوبیا اولیه و ثانویه.

اولیه: ترس از زایمان در علت توکوفوبیا اولیه اغلب افرادی را درگیر می‌کند که برای اولین بار بارداری را تجربه کرده و یا قصد بارداری دارند. توکوفوبیا اولیه در افرادی که تجربه تجاوز داشته و یا در معاینات پزشکی احساس بدی را تجربه کرده‌اند، شدت بیشتری دارد.

ثانویه: طبیعتا تجربه مجدد یک اتفاق سخت برای افراد بسیار دردناک است و این مسئله در رابطه با زایمان نیز صدق می‌کند. توکوفوبیا ثانویه در خانم‌هایی خود را نشان می‌دهد که در گذشته زایمان سخت، مرده زایی، سقط جنین و یا عدم باروری تا مدت زمان طولانی را تجربه کرده‌اند. البته این معنای غیر ممکن بودن ترس، در خانم‌هایی که زایمان طبیعی و راحتی داشتند نیست.

توکوفوبیا چگونه تشخیص داده می شود؟

همانطور که می‌دانید خانم‌ها باید به صورت سالیانه برای معاینه و چکاپ به پزشک زنان مراجعه کرده و درباره برنامه ریزی بارداری و سلامت جسمانی خود با بهترین دکتر زنان در تهران صحبت کنند. طی این معاینات و پاسخ شما به سوالات پزشک می‌توان به فوبیا شما پی برد. این مسئله در رابطه با خانم‌های باردار نیز صدق می‌کند. مادران باردار باید در هنگام مراجعه به متخصص، صادقانه به سوالات ماما یا دکتر زنان پاسخ دهند. از این طریق می‌توان میزان ترس فرد از بارداری و زایمان را تشخیص داد.

ترس از زایمان و بارداری چقدر شایع است؟

اگر بخواهیم در رابطه با ترس در دوران بارداری صحبت کنیم باید گفت 80 تا 90 درصد مادران برای بارداری و زایمان ترس دارند؛ اما منظور ما از توکوفوبیا، ترس شدید و غیر قابل کنترل است که تعداد کمی از مادران این مشکل را دارند. برخی منابع، ترس شدید از بارداری و زایمان را 2 تا 15 درصد و برخی دیگر از منابع این آمار را 20 تا 25 درصد می‌دانند. تفاوت در این آمار به دلیل تعاریف متعدد از توکوفوبیا در میان صاحب‌نظران است.

به نقل از ncbi.nlm.nih.gov، ترس و اضطراب سطحی در بارداری اصلا بد نیست و حتی مفید هم هست. نگرانی در این دوران موجب می‌شود مادر بیشتر به سلامت خود و جنین فکر کرده و در مواقع ضروری به پزشک مراجعه کند. اما اگر این ترس از میزان نرمال بیشتر شود، هم برای مادر و هم برای جنین خطرآفرین است.

تفاوت ترس از بارداری و زایمان با اختلال استرس پس از سانحه

در بسیاری مواقع، افراد اطلاع کافی از مشکلات نداشته و اختلال PTSD را با ترس از زایمان و بارداری اشتباه می‌گیرند. در این مواقع ما به افراد پیشنهاد می‌کنیم به روانشناس مراجعه کرده و مشکل ایجاد شده را بررسی کنند. تحقیقات نشان می‌دهند حدود 3 درصد از خانم‌ها بعد از زایمان PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه را تجربه می‌کنند، اما فکر می‌کنند با توکوفوبیا درگیر هستند. به طور کلی علت ترس بعد از زایمان می‌تواند استرس پس از سانحه باشد.

خانم‌هایی که از توکوفوبیا رنج می‌برند علائمی همچون همیشه هشیار بودن، نظارت مکرر بر اطراف خود، کابوس دیدن و یادآوری چند باره حادثه را تجربه می‌کنند. این درحالی است که در توکوفوبیا، فرد همواره نگران بوده و ترس دارد و تلاش می‌کند از بروز اتفاق جلوگیری کند. دقت داشته باشید، هر دو این اختلالات قابل درمان هستند.

توکوفوبیا چگونه درمان می شود؟

در جواب این سوال که برای درمان ترس از زایمان چه کنیم باید گفت، بسیاری از خانم‌ها برای فرار از درمان و یا به دلایل مختلف روش‌هایی همچون گریه شدید و تخلیه احساسی، صحبت با جنین در شکم، توجه بیش از اندازه و وسواس گونه از خود و جنین، تلاش می‌کنند حس ترس خود را سرکوب کرده و به متخصص مراجعه نکنند؛ اما قطعا از این خود درمانی نتیجه دلخواه را دریافت نخواهند کرد. برای آنکه بتوان شدت این فوبیا را کاهش داد لازم است از روش‌های زیر استفاده شود:

مصرف داروهای ضد افسردگی

در برخی مواقع و در صورتی که فرد هنوز بارداری را تجربه نکرده باشد، مصرف داروهای ضد افسردگی برای درمان ترس از زایمان را تجویز می‌شود. این داروها می‌توانند اضطراب و ترس شما با کنترل مواد شیمیایی مغز مدیریت کرده و خلق و خو را تنظیم کنند. دقت داشته باشید از این داروها تنها در مواردی که ترس شدیدتر باشد استفاده می‌شود.

هیپنوتیزم درمانی

اغلب از روش هیپنوتیزم برای درمان توکوفوبیا استفاده نمی‌شود، اما اگر شدت فوبیا زیاد بوده و نیاز به آرامش متمرکز باشد، ممکن است متخصص این روش را پیشنهاد کند. در این روش هرگونه افکار ناخوشایند که ذهن شما را درگیر کرده باشد شناسایی شده و تلاش می‌شود، این افکار حذف شوند.

کاهش استرس

اگر شما نیز جزو افرادی هستید که عنوان چیکار کنم استرس زایمان نداشته باشم نی نی سایت را در موتور جستجوگر گوگل سرچ کرده و به دنبال جواب آن هستید باید گفت، در کنار مراجعه به یک متخصص، لازم است از روش‌های کنترل استرس برای کاهش ترس از زایمان نیز استفاده شود. شما می‌توانید با انجام یوگا، مدیتیشن و بکارگیری روش‌های آرام‌بخش استرس را مدیریت کنید.

روان درمانی و درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری یا همان CBT یکی از روش‌های درمان درمان فوبیای بارداری و زایمان برای کاهش ترس و احساسات ناخوشایند ناشی از خاطرات ترس از زایمان طبیعی است. این روش نیز همچون روان درمانی به شما در درمان فوبیا کمک می‌کند. اغلب افراد به دلیل نتیجه بهتری که از روان درمانی دریافت کرده‌اند، کمتر به CBT اعتماد می‌کنند، اما لازم است گفته شود در صورت تکمیل روند درمان، این روش می‌تواند همچون روان درمانی موثر باشد.

حمایت اطرافیان

همانطور که می‌دانید اغلب خانم‌ها از دانستن این مسئله که یک حامی دارند، بسیار خوشحال می‌شوند و احساس آرامش می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند، حمایت از سوی افراد مختلف و به ویژه افراد نزدیک به خانم یا گروه‌های حمایتی، می‌توانند علائم ترس از زایمان سزارین یا طبیعی را به طرز قابل توجهی کاهش دهند. درمان ترس از زایمان در بانوان تنها با حمایت اطرافیان امکان پذیر است.

حمایت چگونه به ترس از زایمان کمک می کند؟

حمایت برای خانم‌ها اهمیت زیادی دارد و به ویژه در دوران بارداری که خانم حساس‌تر شده و به محبت بیشتری نیاز دارد، حمایت از سمت افراد مورد علاقه او می‌تواند در حل مشکلات روحی مادر تاثیر مثبتی داشته باشد. البته حمایت می‌تواند از سمت روان شناس، ماما، متخصص زنان و مشاور نیز باشد.

شاید جالب باشد بدانید مطالعات نشان داده‌اند خانم‌هایی که از یک یا چند حمایتگر برخودار هستند، تا 50 درصد کمتر درخواست زایمان سزارین را دارند. بسیاری از خانم‌ها برای آنکه این حمایت را از سمت خانم‌هایی که قبلا زایمان داشته‌اند دریافت کنند، به سراغ صحبت با خانم‌های با تجربه می‌روند که اینکار در برخی مواقع درست بوده و ترس را کاهش می‌دهد؛ اما در برخی مواقع گوش دادن به تجربیات سخت و ناخوشاند دیگران، ترس را افزایش خواهد داد.

جلوگیری از توکوفوبیا یا ترس از زایمان

اغلب فوبیاها و به ویژه توکوفوبیا از موارد قابل پیشگیری نیستند و نمی‌توان جلوی بروز آنها را گرفت؛ اما با رعایت برخی نکات می‌توان آن را کنترل کرده و شدت ترس را به حد نرمال رساند. برای کنترل این اتفاق بهتر است قبل و یا حین بارداری با روانشناس در ارتباط بوده و به هیچ عنوان گوش خود را به اتفاقات ناگوار دیگران نسپرد. تجربیات دیگران صرفا برای شما نیز تکرار نخواهد شد.

راهکارهای مقابله با ترس زایمان

چگونه با ترس از زایمان مقابله کنیم؟ اگر با خواندن مطالب گفته شده تاکنون به ترس از زایمان در بارداری خود پی بردید پیشنهاد می‌شود، راهکار برای ترس از زایمان زیر را بکار بگیرد:

۱. در مورد احساسات خود حرف بزنید. برای آنکه حال بهتری داشته باشید، لازم است با یکی از افراد مورد اعتماد، در رابطه با احساسات و نگرانی ‌های خود صحبت کرده و از ترس‌های خود برای او بگویید.

۲. برای زایمان برنامه‌ریزی داشته باشید. طبیعتا اگر برای روز خود و مدت زمان باقی مانده تا زایمان برنامه ریزی کنید، احساس بهتری را به واسطه کنترل شرایط تجربه خواهید کرد.

۳. پای صحبت درباره تجربه‌های ناخوشایند دیگران ننشیند. گوش دادن به تجربیات ناخوشایند دیگران شما را در معرض ترس و نگرانی زیادی قرار می‌دهد.

۴. در کلاس‌های آموزشی قبل از بارداری ثبت نام کنید. در این کلاس‌ها به افراد کمک می‌کنند انتظارات خود را از زایمان و بارداری به حد نرمال رسانده و مراقبت از خود و جنین را یاد بگیرند.

۵. با یک روانشناس در ارتباط باشید. بهترین تصمیمی که شما می‌توانید برای حال خوب خود بگیرید، مراجعه به یک روانشناس است.

ترس از زایمان چه تاثیری بر جنین دارد؟

به طور کلی هر تجربه ساده، اما آزاردهنده در دوران بارداری، جنین را در معرض خطر قرار خواهد داد. استرس و اضطراب شما در دوره حساس بارداری جنین را با کمبود وزن، استرس و یا حتی مشکلات جدی مثل زایمان های ابزاری، زایمان طولانی مدت، افزایش احتمال سزارین، خونریزی پس از زایمان، خفگی هنگام تولد و حتی مرگ جنین مواجه خواهد کرد و این از عوارض ترس از زایمان است.

کلام پایانی

در این مقاله تلاش کردیم به طور کامل در رابطه با ترس شدید از زایمان یا بارداری صحبت کرده و شما را با علائم، علت، انواع و درمان این نوع فوبیا آشنا کنیم. در صورتی که سوالی در رابطه با ترس از زایمان دارید می‌توانید در قسمت دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید تا کارشناسان مجموعه دکتر گویا در اولین فرصت به آن پاسخ دهند و یا با ما تماس بگیرید و از مشاوره رایگان برخودار شوید.