تشنج در کودکان

تشنج در کودکان که به عنوان یک حمله عصبی شناخته می‌شود، بین نوزادان و خردسالان رایج است و در صورت بروز، عکس العمل سریع شما را می‌طلبد. از آنجایی که این مشکل در هر فرد با علائم متعددی بروز می‌کند و در برخی کودکان نیز نشانه دقیقی ندارد، برای آنکه بتوانید تشنج را به موقع تشخیص داده و برای درمان اقدام کنید، لازم است اطلاعات کاملی از آن بدانید. در ادامه بیشتر در رابطه با این مشکل صحبت خواهیم کرد. بعد از خواندن مقاله پیشنهاد می‌شود برای درمان قطعی تشنج در فرزند خود، با بهترین متخصص اطفال در تهران مشورت کنید.

تشنج در کودکان چیست؟

زمانی که فعالیت‌های مغز با اختلال مواجه می‌شود، کودک دچار تشنج شده و حمله عصبی به او دست می‌دهد. شاید برایتان جالب باشد بدانید در مغز تعداد زیادی سلول وجود دارد که با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و ارتباط آنها با یکدیگر از طریق فعالیت الکتریکی است. زمانی که این فعالیت در بخش ‌هایی از مغز دچار اختلال شده و امواج غیر طبیعی در نقاط متعدد مغز شکل بگیرد و مغز بخواهد این امواج را تخلیه کند، تشنج رخ خواهد داد.

البته تشنج تنها به این علت رخ نمی‌دهد و هر چیزی که  ارتباط و فعالیت سلول‌های مغز را با اختلال مواجه کند، شروعی برای یک حمله عصبی یا تشنج در کودکان است. به طور کلی این حملات چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشند و می‌توانند از نوع تشنج‌های عمومی و یا کانونی باشند.

علت تشنج در کودکان

پزشکان امروزه عوامل متعددی را به عنوان علت تشنج بیان کرده‌اند که برخی از اصلی‌ترین عوامل بروز این مشکل که منشا حملات عصبی شناخته می‌شوند، به عبارت زیر هستند.

تشنج به علت صرع

یکی از اصلی ترین بیماری‌هایی که موجب بروز تشنج می‌شود صرع است. حملاتی که منشا آنها بیماری صرع است، به صورت تکرار شونده اتفاق می‌افتند و عواملی همچون گشنگی، استرس، نور چشمک زن و یا بی‌خوابی موجب افزایش میزان بروز این حملات خواهد شد. این بیماری در 95 درصد بیماران درمان می‌شود و در 5 درصد باقی مانده نیز در صورت مراجعه زود هنگام، امید به درمان وجود دارد. دقت داشته باشید که مراجعه سریع به پزشک حرف اول را در درمان این بیماری می‌زند. در بسیاری مواقع علت تشنج در کودکان بدون تب و عفونت را، صرع می‌دانند که در صورتی که از نوع میوکلونیک باشد، بدترین نوع تشنج در کودکان نیز دانسته می‌شود.

عفونت ویروسی در کودکان

بیماری‌هایی که طی آن در نقاط مختلف بدن عفونت ایجاد می‌شود، ممکن است تشنج را به دنبال داشته باشد. بیماری‌هایی چون آسفالیت و مننژیت از جمله این بیماری‌ها هستند که موجب ایجاد عفونت در پرده و بافت‌های مختلف مغز می‌شوند. عفونت در دیگر نقاط بدن همچون گوش، ریه، گلو و… نیز ممکن است دیده شود و شما باید به محض مشاهده علائم هر گونه عفونت این مسئله را پیگیری کرده و جدی بگیرید.

تشنج در کودکان به دلیل تب

کودکانی که سن کمی دارند و در در بازه سنی 6 ماهگی تا 5 سالگی قرار هستند، مقاومت نسبتا کمی در برابر تب داشته و ممکن است تشنج را تجربه کنند. در این سن، با هر بار افزایش دمای بدن، احتمال تشنج در کودک وجود دارد. البته کودکان قبل و یا بعد از رسیدن با این سن نیز ممکن است تشنج را تجربه کنند، اما احتمال آن کم بوده و به طور کلی در صورتی که افزایش دما بدن، برای کودک قابل تحمل نباشد، تشنج رخ خواهد داد.

برای جلوگیری از تشنج در کودکان، تنها پیشنهادی که از سوی متخصصان مطرح می‌شود، پایین آوردن سریع تب در صورت ابتلا به بیماری و عدم ایستادن زیر آفتاب به صورت طولانی مدت است. لازم به ذکر است بسیاری از والدین از این مسئله ترس دارند که تشنج موجب بروز عوارض نامطلوبی در آینده کودک شود؛ اما اگر حملات عصبی کودک به دلیل تب باشد این مسئله بر آینده او تاثیر منفی نخواهد گذاشت.

ابتلا به بیماری

برخی مواقع تشنج کودک شما، خبر از مشکلات دیگری همچون وارد شدن ضربه به سر، کمبود مواد مغزی در بدن، مسمومیت دارویی، افت قند خون و آسیب‌های مغزی می‌دهد.

علائم تشنج در کودکان

اغلب علائم تشنج در کودکان بر اثر تب و یا دلایل دیگر، همچون بزرگسالان است و با نشانه‌هایی چون بی‌هوشی، بر زمین افتادن و لرز همراه است. برخی مواقع نیز این علائم در فرد به شکل دیگری بروز می‌کند. این علائم می‌توانند بسیار خفیف و در حد توهم دیداری بوده و یا با نشانه‌های زیر بروز کند.

• حالت تهوع
• مشکلات تنفسی
• تکان دادن مکرر سر
• بر زمین افتادن ناگهانی
• خیره شدن به یک نقطه خاص
• گیج بودن و احساس منگی
• سفت و محکم شدن عضلات
• باز و بسته شدن سریع چشم
• عدم توانایی در کنترل مدفوع یا ادرار
• تغییر در نحوه صحبت کردن و بیان کلمات
• پرش عضلات دست و پا و رعشه آنها
• خواب آلودگی و تحریک پذیری شدید
• عکس العمل و نشان ندادن واکنش به محرک‌های اطراف

عوارض تشنج در کودکان چیست؟

زمانی که کودک دچار تشنج می‌شود امکان بروز عوارض و آسیب به مغز، قلب و دیگر نقاط دیگر بدن وجود دارد. یکی از عوارض بعد از تشنج در کودکان وارد شدن آسیب به عصب واگ بوده و موجب مشکل در خوردن و جویدن غذا می‌شود. همچنین تغییراتی در حرکات، تکلم و رفتار دیده می‌شود. در این مواقع کودک دچار گرفتگی سینه، سوزش گلو، اختلال در بلع و سرفه خواهد شد. در برخی مواقع حملات عصبی موجب آسیب به قلب و تغییر ریتم قلبی نیز می‌شود که باید پیگیری شود. لازم به ذکر است تمام افرادی که دچار تشنج می‌شوند این عوارض را تجربه نمی‌کنند؛ اما بروز آنها ممکن است.

تشخیص تشنج در کودکان

شاید ندانید اما علائم تشنج تا حد زیادی شبیه علائمی همچون سکته مغزی، اختلالات حرکتی و غش کردن است. بسیاری از والدین علائم این مشکلات را با یکدیگر اشتباه کرده و به اشتباه این نشانه‌ها را تشنج می‌دانند. زمانی که شما برای پیگیری این مشکل به پزشک مراجعه می‌کنید، نخست متخصص اطفال تلاش می‌کند بفهمد در کدام یک از نقاط مغز اختلال ایجاد شده و آیا کودک با تشنج مواجه شده و یا علت دیگری موجب بروز این علائم در کودک شده است. به طور کلی برای ارزیابی تشنج می‌توان از روش‌های زیر کمک گرفت.

نوار مغزی: در بیشتر مواقع فعالیت‌های مغزی و اختلال در ارتباط میان سلول‌ها موجب تشنج می‌شود؛ از این رو با استفاده از روش نوار مغزی، تعدادی سیم ظریف به سر وصل شده و با استفاده از آن تشنج‌های بدون علائم و کوچک نیز تشخیص داده خواهد شد.

پونکسیون کمری یا نمونه برداری از مایع مغزی- نخاعی: در صورتی که عفونت در مغز، عامل تشنج باشد، با انجام این آزمایش می‌توان از وجود عفونت مطلع شد.

تصویر برداری از مغز: در این روش از اسکن PET، ام آر آی و اسکن توموگرافی رابانه‌ای برای بررسی وجود تومور، بافت همبند و ناهنجاری‌های مغزی استفاده خواهد شد.

آزمایش خون: برای بررسی عملکرد کلیه، کبد، میزان قند خون، الکترولیت‌ها و سلول‌های خونی از این روش استفاده می‌شود تا اگر تشنج به به علت این آسیب‌ها باشد، بتوان به آن پی برد.

درمان تشنج در کودکان

زمانی که کودک دچار تشنج می‌شود احتمال آسیب به او به دلیل بر زمین افتادن و یا ضربه به سر او زیاد است؛ در این مواقع لازم است اقداماتی برای حفظ سلامت و عدم آسیب رسیدن به کودک انجام شود.

1️⃣ کودک را به سمت پهلو بخوابانید.

2️⃣ او را از لوازم آسیب زا و یا خطرات احتمالی همچون پایین افتادن از پله و… دور کنید.

3️⃣ چیزی درون دهان او نریخته و یا سعی نکنید زبان او را کنترل کنید.

بعد از اتمام تشنج در کودکان، انجام کارهای زیر اهمیت دارد:

• تا زمانی که کودک هوشیار نشده آب یا غذا وارد دهان او نکنید.
• راه تنفس او را باز کنید و در صورت نیاز، به کودک تنفس مصنوعی بدهید.
• تا زمان هوشیاری کامل کودک، از کنار او تکان نخورید.
• در صورتی که کودک تب داشت، نخست تلاش کنید با شست و شوی پا و یا گذاشتن دستمال خنک بر روی شکم و پیشانی، تب او را پایین بیاورید.
• اگر کودک لباس گرم و یا تنگ پوشیده، لباس را از تن او خارج کنید.

درمان طولانی مدت تشنج کودکان

برای درمان قطعی تشنج در کودکان بهتر است از روش‌های بلند مدت استفاده شده و حملات عصبی را مورد کنترل قرار داد. برای این کار ما به شما پیروی از رژیم کتوژنیک، جراحی و یا اقدامات پزشکی را توصیه می‌کنیم.

پایان تشنج در کودکان با جراحی

جراحی تنها در مواقع به خصوص و تحت شرایط خاص انجام خواهد شد. اگر کودک قادر به تحمل عوارض بیماری نبوده، دارو مصرف شود اما تاثیر دلخواه حاصل نشده باشد و یا تشنج تنها به یک قسمت از مغز مرتبط باشد، جراحی انجام خواهد شد. در این مواقع، طی جراحی قسمتی از مغز که منشا حملات عصبی است برداشته می‌شود.

برای تشخیص منشا و علت تشنج، نخست با استفاده از روش‌های PET، ام آر آی، EEG و ویدئو SPECT، مغز بررسی می‌شود. البته به طور قطع قبل از جراحی در رابطه با فواید، عوارض و خطرات جراحی با والدین کودک صحبت خواهد شد. برخی مواقع حتی ممکن است بعد از جراحی لازم باشد کودک همچنان از دارو استفاده کند.

رژیم کتوژنیک برای درمان تشنج

پیروی از رژیم کتوژنیک باید کاملا صورت بگیرد. فرد طی این رژیم، میزان کمی کربوهیدارت مصرف کرده و میزان چربی در برنامه روزانه او زیاد می‌شود. اینگونه بدن برای داشتن فعالیت از چربی‌های مصرفی استفاده کرده و ماده‌ای با نام کتون در بدن می‌سازد.

مدت رعایت رژیم کتوژنیک 2 سال بوده و ممکن است عوارضی همچون کاهش وزن، کاهش قند خون و بی حالی را به دنبال داشته باشد. این ماده در کنترل تشنج موثر بوده و موجب کاهش حملات می‌شود. در صورتی که کودک با رعایت این رژیم سخت گیرانه اذیت شود، رژیم اتکینز جایگزین آن خواهد شد.

تحریک عصب واگ

شاید جالب باشد بدانید عصب‌های واگ یک جفت عصب طولانی در گردن هستند که در روش تحریک عصب واگ، از طریق یکی از عصب‌ها پالس‌های انرژی به مغز فرستاده می‌شود. این روش عوارضی همچون گلودرد، گرفتگی و تغییر صدا را به دنبال خواهد داشت. در روش تحریک عصب واگ، یک باتری کوچک در دیواره قفسه سینه قرار می‌گیرد. حال سیم‌هایی به باتری وصل شده و در اطراف عصب واگ قرار خواهد گرفت و تکانه‌های انرژی هر چند دقیقه از طریق باتری به مغز فرستاده می‌شود. حال از کودک خواسته می‌شود در صورت احساس تشنج، آهنربای موجود بر روی باتری را فشار دهد.

داروی ضد صرع برای درمان تشنج کودکان

اغلب زمانی که میزان تشنج‌ها زیاد شده و این اتفاق به صورت مکرر تکرار شود، پزشک داروهای ضد صرع را تجویز خواهد کرد. در بسیاری مواقع میزان مصرف این داروها همراه با افزایش وزن و سن کودک بیشتر شده و یا در صورت داشتن تداخل با داروی دیگر و یا عدم داشتن تاثیر مناسب، پزشک داروی دیگری را جایگزین خواهد کرد.

در بیشتر مواقع پزشک برای تجویز این داروها، نخست انجام آزمایش خون را توصیه کرده و میزان دارو در خون را مورد بررسی قرار می‌دهد. کودکانی که داروهای ضد صرع مصرف می‌کنند اغلب تا دو سال بعد از رفع کامل حملات، مصرف دارو را ادامه می‌دهند. برای قطع این داروها لازم است با پزشک مشورت کرده و به مرور میزان مصرف را کاهش دهید.

اگر یکی از اتفاق های زیر رخ داد باید با آمبولانس تماس بگیرید:

در صورتی که کودک 2 یا چند بار پشت سر هم تشنج را تجربه کرد، حمله عصبی او بیش از 5 دقیقه طول بکشد، در هنگام تنفس با اختلال تنفسی مواجه شده و یا به نقاطی از بدن ضربه وارد شود، لازم است آمبولانس خبر کرده و یا بعد از آرام شدن حمله، او را به بیمارستان برسانید. در بیشتر مواقع بعد از مراجعه به اورژانس پزشکی، پزشک مصرف قرص آرامبخش دیازپام و میدازولام را توصیه کرده و در صورت عدم امکان مصرف دارو، از ژل دیازپام مانند شیاف استفاده شده و یا مایع میدازولام در بینی ریخته می‌شود.

در صورتی که اقدامات درمانی انجام شود، اما همچنان حملات ادامه پیدا کند، ممکن است پای بیماری صرع در میان باشد. به این کودکان داروهای مخصوص صرع داده شده و تا مدتی تحت مراقبت خواهند بود. از آنجایی که این داروها اغلب عوارضی همچون تنگی نفس را به دنبال دارند، باید با احتیاط و زیر نظر پزشک مصرف شوند.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائمی همچون موارد زیر را در کودک مشاهده کردید لازم است سریعا با اورژانس تماس گرفته و یا پس از آرام شدن حمله کودک، او را نزد پزشک ببرید.

• تشنج در آب
• وجود مشکلات تنفسی
• اولین تشنج در کودکان
• آسیب در هنگام حمله عصبی
• ادامه دار شدن تشنج بیش از 5 دقیقه
• مبتلا بودن به تشنج و یا بیماری‌های بخصوص
• عدم به دست آوردن هوشیاری بعد از حمله عصبی
• چند بار تشنج پشت سر هم و بدون وقفه (بدون برگشت به حالت عادی)

این علائم خطرناک بوده و لازم است مورد پیگیری قرار گیرند. در صورتی که می‌خواهید اطلاعات بیشتری در این باره بدست آورید و از مشاوره رایگان برخوردار شوید، با ما تماس بگیرید.

سخن آخر

در این مقاله تلاش کردیم به طور کامل در رابطه با تشنج در کودکان صحبت کرده و اطلاعات کاملی را در این باره با شما به اشتراک بگذاریم. همانطور که گفته شد حملات عصبی قابل نادیده گرفتن نیستند و در صورت بروز، سریعا باید مورد پیگیری قرار گیرند. در صورتی که شما علائمی از تشنج در کودک خود مشاهده کردید، لازم است سریعا او را نزد متخصص کودک ببرید. اگر متخصصی را در این حوزه نمی‌شناسید، می‌توانید لیست بهترین متخصصان را در سایت ما مشاهده کنید. ما در مجموعه دکتر گویا همواره در تلاشیم بهترین متخصصان را در حوزه‌های متعدد پزشکی به شما پیشنهاد کنیم.