علت افتادگی رحم چیست | جلوگیری و درمان

افتادگی رحم یکی از مشکلات مختص بانوان به شمار می‌آید که عموماً بعد از زایمان طبیعی و یائسگی اتفاق می‌افتد. بسیاری از خانم‌ها زمانی که با این مشکل مواجه می‌شوند استرس و نگرانی زیادی را تجربه می‌کنند؛ اما لازم به ذکر است پایین اومدن رحم چندان نگران کننده نیست و درمان آن امکان‌پذیر خواهد بود. در صورتی که بعد از خواندن مقاله، به بروز این مشکل در خود پی بردید می‌توانید در این باره با بهترین دکتر زنان در تهران مشورت کرده و یا با ما تماس بگیرید و از مشاوره رایگان برخوردار شوید.

منظور از افتادگی رحم چیست؟

شاید برایتان جالب باشد بدانید رحم از یک ساختار عضلانی برخوردار بوده که به وسیله ربات‌های لگن و عضلات اطراف، در جای خود باقی مانده است. بعد از یائسگی و یا پس از زایمان طبیعی ممکن است ربات‌ها یا ماهیچه‌ها کمی کشیده شده و یا قدرت آنها برای نگهداری رحم کم شود؛ این گونه ربات‌ها و عضلات دیگر قادر به نگهداری کامل رحم نیستند و در نتیجه این اندام دچار افتادگی خواهد شد.

به طور کلی می‌توان گفت اصطلاح افتادگی رحم یا همان Prolapsed Uterus به زمانی نسبت داده می‌شود که موقعیت و مکان قرارگیری رحم دچار تغییر شود. لازم به ذکر است این اتفاق ممکن است به دو صورت افتادگی ناقص و افتادگی کامل رحم صورت بگیرد. افتادگی ناقص زمانی اتفاق می‌افتد که این اندام تنها تا حد کمی پایین آمده و به داخل واژن بیاید؛ اما افتادگی کامل به گونه‌ای است که رحم به میزان زیادی پایین آمده و بافت واژن کمی خارج شود که این مسئله در عکس افتادگی رحم نیز کاملا نمایان است.

مراحل افتادگی رحم

به طور کلی افراد ممکن است دچار افتادگی رحم در درجات مختلف شوند و درمان این مشکل نیز به میزان پایین آمدن رحم بستگی خواهد داشت. به طور کل درجات این مشکل عبارتند از:

درجه نخست: دهانه رحم وارد واژن می‌شود.

درجه دوم: تا دهانه واژن، دهانه رحم پایین خواهد آمد.

درجه سوم: دهانه رحم از واژن نیز خارج خواهد شد.

درجه چهارم: پایین آمدن رحم تا جایی ادامه پیدا می‌کند که دهانه رحم به طور کامل از واژن نمایان خواهد بود.

علائم افتادگی رحم چیست؟

در صورتی که افتادگی رحم در مراحل اولیه باشد اغلب هیچ علائمی ندارد و تنها با انجام آزمایشات به خصوص، این مشکل تشخیص داده خواهد شد؛ اما پایین آمدن این اندام در حد متوسط یا شدید می‌تواند موجب بروز علائم زیر شود.

• کمردرد
• یبوست
• خونریزی از واژن
• افزایش میزان ترشحات
• احساس سنگینی و کشش در ناحیه لگن
• بیرون زدن رحم یا دهانه رحم از واژن
• احساس ناخوشایند در هنگام رابطه جنسی
• داشتن احساسی همچون نشستن بر روی یک توپ
• عدم دفع راحت ادرار و یا عفونت مثانه به صورت مکرر

چه کسانی بیشتر در معرض افتادگی رحم هستند؟

برخی از افراد به دلیل داشتن شرایط خاص، ممکن است بیشتر در معرض افتادگی رحم قرار بگیرند. افرادی چون:

• کسانی که دچار یائسگی شده‌اند.
• اضافه وزن شدید دارند.
• به یبوست مزمن مبتلا هستند.
• تاکنون جراحی لگن انجام داده‌اند.
• سیگار مصرف می‌کنند و سرفه‌های شدید دارند.
• زایمان طبیعی کودک درشت را تجربه کرده‌اند.
• زایمان طبیعی در سنین بالا صورت گرفته است.
• سابقه انجام زایمان طبیعی بیش از یک بار را دارند.
• شخصی در خانواده سابقه بافت همبند ضعیف داشته است.

علل افتادگی رحم

نه تنها زایمان طبیعی و یائسگی می‌تواند علت افتادگی رحم باشد، بلکه عوامل دیگری همچون موارد زیر نیز ممکن است این مشکل را در پی داشته باشند.

🔸باردار شدن و جراحی لگن

🔸سرفه‌های مداوم و شدید

🔸وارد شدن ضربه به شکم

🔸حمل و بلند کردن اجسام سنگین

🔸پایین آمدن میزان استروژن و افزایش سن

🔸دفع مدفوع همراه با انقباض عضلات اطراف شکم

🔸عوامل ژنتیکی همچون ضعف بافت پیوندی اطراف رحم

به طور کل علاوه بر این موارد، هر فعالیتی که به شکم و لگن فشار وارد کند می‌تواند پایین آمدن رحم را در پی داشته باشد.

آیا افتادگی رحم عوارض دارد؟

در جواب این سوال که افتادگی رحم چه عوارضی دارد، باید بگوییم این مشکل می‌تواند موجب پایین آمدن اندام‌های دیگر نیز در بدن شود. به طور کلی افرادی که این بیماری را تجربه می‌کنند ممکن است به یکی از موارد زیر نیز دچار شوند.

* رکتوسل یا همان Rectocele به افتادگی واژن خلفی گفته می‌شود که می‌تواند حرکات روده را با مشکل مواجه کرده و دفع مدفوع را سخت کند. در مواقع مواجهه با این مشکل، قسمت پایینی واژن و بافت همبند میان رکتوم، باعث برآمدگی رکتوم به سمت داخل واژن خواهند شد.

* نوع دیگری از رکتوسل وجود دارد که طی آن روده کوچک و رکتوم بیرون زده و به سمت واژن می‌آید. طی این مشکل فرد هنگام ایستادن دچار کمردرد و کشش شده و زمانی که دراز می‌کشد این درد کاهش پیدا می‌یابد.

* سیستوسل یا همان Cystocele زمانی بروز می‌کند که قسمت بالایی واژن و بافت همبند میان مثانه دچار افتادگی شود. این مسئله، برآمدگی مثانه به طرف داخل واژن را به دنبال خواهد داشت و در نهایت موجب افتادگی مثانه می‌شود. افرادی که سیستوسل را تجربه می‌کنند دچار تکرر و بی‌اختیاری در ادرار می‌شوند.

پیشگیری از افتادگی رحم

از آنجایی که بسیاری از خانم‌ها با مشاهده علائم این مشکل و یا شرایط ابتلا به آن، احتمال ابتلا به افتادگی رحم را در خود می‌بینند، لازم است اقدامات پیشگیری کننده را بکار گیرند. به طور کل نمی‌توان احتمال پایین آمدن رحم را به صفر رساند، اما تا حد زیادی با انجام اقدامات زیر احتمال مواجهه با آن کاهش پیدا می‌کند.

• ترک و یا عدم مصرف سیگار به دلیل جلوگیری از سرفه و فشار به عضلات لگن
• قرار دادن یک جایگزین برای استروژن طی دوران یائسگی
• انجام تمرینات عضلانی لگن به صورت روزانه و مداوم
• تناسب اندام و پیروی از یک رژیم غذایی سالم
• جلوگیری و یا درمان سریع یبوست
• پیشگیری و درمان سرفه‌های شدید
• خودداری از بلند کردن و حمل اجسام سنگین و یا انجام این کار به روش‌های درست

لازم به ذکر است یکی از اصلی‌ترین دلایل پایین آمدن رحم، بلند کردن اجسام سخت و سنگین است که شما می‌توانید با خودداری از این کار جلوی پایین آمدن رحم را بگیرید و یا در مواقع ضروری برای بالا بردن اجسام سنگین از یک فرد دیگر کمک بخواهید.

درمان افتادگی رحم

استفاده از روش درمانی برای درمان افتادگی رحم بستگی به درجه این مشکل و ساختارهای محافظتی در اطراف رحم دارد. پزشک بعد از انجام معاینات لازم برای تشخیص این مشکل، روش درمانی مناسب را انتخاب خواهد کرد. به طور کلی با انجام روش‌های خانگی، دارویی، پزشکی و جراحی می‌توان بیماری را درمان نمود.

تحریک الکتریکی عصبی- عضلانی 

یکی از روش‌های درمان افتادگی رحم بدون جراحی، تحریک الکتریکی عصبی و عضلانی است که طی آن فعالیت مثانه بهبود پیدا کرده و عضلات ضعیف شده، تقویت خواهند شد. طی این روش که جریان الکتریکی بسیار خفیفی وارد بدن می‌شود، عضلات لگن، مقعد و مجرای پیشاب منقبض خواهند شد.

اغلب این راهکار، در هر جلسه ۲۰ تا ۳۰ دقیقه زمان نیاز داشته و درد آن کمتر از آستانه تحمل درد فرد خواهد بود. طی روش تحریک الکتریکی، پزشک به بیمار اطلاع می‌دهد که در هنگام احساس درد عضلات خود را منقبض کند. بعد از انقباض عضلات، جریان الکتریکی ۵ تا ۱۰ ثانیه قطع می‌شود.

به کارگیری لوازم محافظتی رحم

در مواقعی که بیمار نتواند از روش جراحی استفاده کند و امکان جراحی وجود نداشته باشد، می‌توان از لوازم محافظتی رحم برای جلوگیری از پایین آمدن این اندام استفاده کرد. این لوازم که پساری نامیده می‌شوند، در کانال واژن قرار گرفته و جلوی پایین آمدن رحم را می‌گیرند. پساری را می‌توان به صورت دائم مورد استفاده قرار داد و از آنجایی که در اندازه‌ها و اشکال متعدد موجود هستند، با بدن اکثر بیماران سازگار خواهد بود.

لازم به ذکر است این روش عوارضی نیز به دنبال خواهد داشت، همچون بیشتر شدن ترشحات واژن، خونریزی و تحلیل واژن. همچنین افرادی که از پساری استفاده می‌کنند باید در فواصل زمانی که پزشک مشخص کرده لوازم خارج و بعد از تمیز کردن، مجدد درون واژن قرار دهند. لازم است گفته شود در صورتی که افتادگی رحم زیاد باشد این روش مناسب نخواهد بود.

جراحی برای درمان افتادگی رحم

برخی مواقع پزشک با توجه به عواملی همچون درجه پایین آمدن رحم، سن فرد و یا احتمال بارداری در آینده، انجام و یا عدم انجام جراحی را توصیه می‌کند. برخی مواقع برای آنکه بتوان این مشکل را درمان کرد پزشک جراحی هیسترکتومی یا همان خارج کردن رحم را به کار خواهد گرفت و یا جراحی برای اصلاح نقاط قرارگیری مثانه، رکتوم، مجرای پیشاب و اصلاح دیواره رحم بکار گرفته خواهد شد.

در جواب این سوال که آیا عمل افتادگی رحم سخت است باید گفت، این جراحی چندان مشکل نخواهد بود و طبق تشخیص پزشک این عمل به صورت واژینال از طریق برش بر روی واژن، به صورت شکمی با برش بر روی شکم و یا انجام لاپراسکوپی انجام می‌شود.

رفع افتادگی رحم با بیوفیدبک درمانی

روش دیگری که به کار گرفته خواهد شد بیوفیدبک درمانی برای درمان افتادگی رحم است که طی آن پزشک لوازم به خصوصی را بر روی پوست، واژن و رکتوم قرار می‌دهد تا بتواند عملکرد نقاط خاصی از بدن را کنترل کند. طی این روش قدرت انقباضات عضلات اطراف رحم کنترل شده و پزشک می‌تواند عملکرد این عضلات را به تدریج افزایش دهد.

آیا افتادگی رحم باعث نازایی می‌شود؟

خوشبختانه باید گفت افتادگی رحم نمی‌تواند جلوی بارداری را بگیرد، از این رو مشکلی را برای خانم‌هایی که قصد باردار شدن دارند نیز ایجاد نخواهد کرد؛ اما بیان این نکته ضروری است که اگر قصد بارداری در آینده را دارید بهتر است از روش جراحی برای رفع افتادگی استفاده نکنید. همچنین درمان پایین آمدن رحم در درجات اول بسیار آسان‌تر خواهد بود و عوارض کمتری را برای خانم‌ها به دنبال خواهد داشت؛ از این رو بهتر است قبل از بارداری، مشکل پایین آمدن رحم را رفع کنید.

آیا افتادگی رحم چندین مرتبه اتفاق می‌افتد؟

در جواب این سوال که آیا ممکن است مجدداً افتادگی رحم بعد از درمان اتفاق بیفتد یا خیر، باید بگوییم بله، این احتمال وجود دارد. پایین آمدن رحم اغلب در خانم‌های چاق و زنان زیر ۶۰ سال مجدداً رخ می‌دهد؛ البته شما می‌توانید در زمان درمان بیماری با پزشک در رابطه با روش‌های پیشگیری از ابتلا مجدد به بیماری مشورت کنید.

درمان افتادگی رحم در طب سنتی

بسیاری از منابع معتقدند درمان افتادگی رحم با طب سنتی نیز امکان پذیر خواهد بود؛ اما برخی از منابع نیز این مسئله را قبول ندارند و معتقدند این مشکل تنها باید با استفاده از راهکارهای پزشکی درمان شود. به طور کلی منابعی که این مسئله را باور دارند معتقدند با مصرف دمنوش‌ به دست آمده از پوست بلوط، بومادران، آویشن و پوست انار  و یا ماساژ شکم و کمر با روغن سیاه دانه می‌توان برای درمان افتادگی رحم اقدام کرد.

درمان خانگی افتادگی رحم

از آنجایی که اغلب علت پایین آمدن رحم آسیب دیدگی عضلات لگن و زایمان طبیعی مکرر است، درمان افتادگی رحم در خانه چندان موثر نخواهند بود؛ اما اگر پایین آمدن رحم به دلیل ضعیف شدن عضلات لگن باشد می‌توان با انجام تمرینات ورزشی که پزشک زنان به شما پیشنهاد می‌دهد، این مشکل را درمان کرد. به طور کل روش‌های خانگی اختلالات عمیق رحمی را کاملا درمان نخواهند کرد.

ورزش برای افتادگی رحم

به طور کلی چند حرکت کلی و موثر برای رفع افتادگی رحم وجود دارد؛ همچون:

• تمرین پل یکی از ورزش‌های موثر در این حوزه به شمار می‌آید؛ به گونه‌ای که لازم است بر روی زمین دراز کشیده و پاها را به حالت 90 درجه بر روی زمین قرار دهید. کف دست را در کنار باسن قرار داده و حال به کف پا فشار وارد کرده و کمر و باسن را به سمت بالا ببرید. در این مرحله باید فاضله زانو تا شانه همچون یک خط مستقیم باشد.
• درمان افتادگی رحم با ورزش کگل بسیار موثر خواهد بود به گونه‌ای که عضلات کنترل کننده ادرار را تقویت و در به درمان افتادگی رحم کمک خواهد کرد. برای انجام این حرکت کافی است بر روی زمین بخوابید و پاها را به حالت 90 درجه بر روی زمین بگذارید. حال عضلات لگن را به اندازه 5 ثانیه منقبض و سپس 10 ثانبه رها کنید. این کار باید 3 مرتبه در طول روز و با تعداد دفعات 10 بار انجام شود.
• ورزش افتادگی رحم دیگری نیز برای درمان این مشکل وجود دارد؛ اسکات. برای انجام این حرکت لازم است پا را به اندازه عرض شانه باز کرده و با عقب دادن باسن و خم کردن زانو خود، کمی خود را به سمت پایین بکشید؛ به گونه‌ای که گویا می‌خواهید بر روی صندلی بنشینید. پیشنهاد می‌شود این حرکت را روزی 15 بار تکرار کنید.

تمرین اسپلیت تیبل تاپ برای افتادگی رحم

ورزش اسپلیت تیبل تاب (Split Tabletop) نیز برای پیشگیری و رفع افتادگی رحم مؤثر است. برای انجام این حرکت به این ترتیب عمل کنید:

• روی زمین بخوابید و درحالی‌که کمرتان روی زمین است، هر دو ران و زانوی خود را با زاویه ۹۰ درجه خم کنید؛ به گونه‌ای که ران‌ها عمود بر زمین و ساق‌ها موازی زمین شوند.
• پاهای خود را به هم بچسبانید. در حالت اولیه باید فشار توسط ماهیچه‌های شکمی حس شود.
• به‌آرامی پاها را از هم جدا کنید و تا جایی که ماهیچه‌ها به حالت استراحت برسند، زانوهای خود را به طرفین باز کنید.
• به‌آرامی دوباره پاها را به حالت اول برگردانید.
• این حرکت را در ۳ ست ۱۰ تا ۱۵ تایی تکرار کنید.

افتادگی رحم و بارداری

این مشکل در دوران بارداری بسیار کم دیده می‌شود و ممکن است از هر ۱۰ تا ۱۵ هزار خانم باردار تنها یک نفر پایین آمدن رحم را طی دوران بارداری تجربه کند. اما در صورتی که افتادگی رحم در این دوران تجربه شود ممکن است مادر و جنین را دچار مشکل کند و زایمان طبیعی را با مشکل مواجه نماید. برای این افراد اغلب انجام سزارین پیشنهاد می‌شود. شما می‌توانید عکس افتادگی رحم در بارداری را در قسمت زیر مشاهده کنید.

درمان افتادگی رحم با مصرف دارو

به طور کل نمی‌توان به طور حتم، تجویز دارو برای درمان افتادگی رحم را موثر دانست، اما در بسیاری مواقع پزشک انجام استروژن درمانی را پیشنهاد می‌کند. با این روش می‌توان عضلات اطراف واژن و یا دیگر نقاط بدن را تقویت نموده و قدرت بافت‌های واژن را به آنها برگرداند. استروژن درمانی تنها در خانم‌های سالمند و افرادی که یائسه شده‌اند به کار گرفته می‌شود و با استفاده از یک پماد و شیاف افتادگی رحم درمان خواهد شد. استروژن درمانی می‌تواند عوارضی نیز همچون تشکیل لخته خونی و یا ریسک سکته در افراد مبتلا به سرطان رحم را به دنبال داشته باشد.

از کجا بدونم افتادگی رحم دارم؟

شاید این سوال برای شما نیز پیش آمده باشد که از کجا بدونم افتادگی رحم دارم؟ لازم به ذکر است، روش‌های متعددی برای تشخیص این مشکل وجود دارد که همه آنها باید توسط پزشک مورد استفاده قرار گیرد. به طور کل متخصص زنان می‌تواند با انجام سونوگرافی، ام آر آی و یا با استفاده از دستگاه اسپکولوم، پایین آمدن رحم را تشخیص دهد.

دستگاه اسپکولوم به پزشک این امکان را می‌دهد که بتواند از طریق واژن، رحم و جایگاه آن را دیده و بیمار را به صورت خوابیده و یا ایستاده، معاینه کند. همچنین با انجام روش‌های تشخیصی می‌توان میزان و شدت پایین آمدن رحم را نیز تشخیص داد؛ البته در صورتی که مشکل به درجه چهارم رسیده باشد، رحم از طریق واژن قابل مشاهده بوده و نیازی به آزمایش نخواهد بود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اصلی‌ترین علائمی که ممکن است در صورت افتادگی رحم به آنها مواجه شوید، مشکل در دفع مدفوع و ادرار است. در صورتی که دچار این مشکلات شدید و یا احساس کردید که رحم از واژن خارج شده است لازم است حتماً به پزشک مراجعه کنید و این مسئله را با او در میان بگذارید.

همچنین علائمی همچون کمردرد در هنگام دفع مدفوع و ادرار و احساس بیرون آمدن چیزی از واژن نیز می‌تواند شما را نسبت به این مشکل آگاه کند. در صورتی که علائمی از این دست مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کرده و یا با ما تماس گرفته و از مشاوره رایگان برخوردار شوید.

چه اقداماتی باید برای ملاقات با پزشک انجام دهیم؟

در هنگام مراجعه به پزشک لازم است برخی نکات را به یاد داشته باشید؛ چراکه این مسئله موجب می‌شود پزشک بتواند راحت درجه افتادگی رحم را تشخیص داده و درمان مناسب با آن را انتخاب کند. برخی از اقداماتی که در هنگام ملاقات با پزشک لازم است انجام دهید به عبارت زیر است.

• اگر در چند وقت اخیر با عوامل استرس‌زا مواجه شده‌اید و یا در خانواده سابقه افتادگی رحم وجود داشته است،‌ این مسائل را با پزشک در میان بگذارید.
• تمام علائمی که در چند وقت اخیر با آن مواجه شده‌اید را هنگام مراجعه به پزشک ذکر کنید.
• لازم است پزشک از تمام مکمل‌ها، داروها و ویتامین‌هایی که مصرف می‌کنید با خبر باشد.
• تمام سوالاتی که می‌‌خواهید از پزشک در رابطه با پایین آمدن رحم بپرسید را لیست کنید.

در صورتی که هرگونه نگرانی از بابت بیماری خود دارید لازم است با پزشک در میان گذاشته و ابهامات ذهنی خود را برطرف کنید؛ چراکه این کار حال شما را بهتر خواهد کرد؛ به همین خاطر توصیه می‌شود هرگونه سوال از قبیل، خطرات جراحی، روش درمانی مناسب، احتمال پیشرفت بیماری، روش‌های تسکین علائم و غیره که ذهن شما را درگیر کرده را حتماً در هنگام مواجهه با پزشک، ذکر کنید.

سخن آخر

در این مقاله تلاش کردیم اطلاعات کاملی را در رابطه با افتادگی رحم با شما به اشتراک بگذاریم. در صورتی که یکی از علائم ذکر شده را مشاهده کردید توصیه می‌شود سریعاً به پزشک مراجعه کرده و این مسئله را با او در میان بگذارید. اگر پزشکی را در این حوزه نمی‌شناسید می‌توانید لیست بهترین متخصصان را در وب سایت دکتر گویا مشاهده کنید. همچنین در صورتی که سوالی ذهن شما درگیر کرده می‌توانید در قسمت دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.