علائم خطرناک ضربه مغزی چیست؟

همانطور که می‌دانید سر حساس‌ترین عضو بدن بوده و سطحی‌ترین ضربه به سر می‌تواند عوارض جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد. به طور کلی میزان آسیب وارده به سر بستگی به شدت ضربه داشته و به هر میزان که شدت آن بیشتر باشد، فرد با خطر بیشتری رو به رو می‌شود. از آنجایی که این نوع آسیب ممکن است خیلی جدی باشد، همواره پیشنهاد شده در صورت بروز آن سریعا به بهترین متخصص مغز و اعصاب در تهران مراجعه کنید. لازم به ذکر است عدم مراجعه به موقع به یک متخصص، ممکن است شما را نسبت به عوارض جدی همچون خونریزی مغزی و یا شکستگی جمجمه بی خبر بگذارد.

بعد از ضربه به سر چه علائمی خطرناک است؟

ضربه به سر بر حسب آنکه با شدت ضعیف، متوسط و یا شدیدی وارد شده، می‌تواند علائم متفاوتی داشته باشد. همانطور که دکتر محسن القاسی، متخصص مغز و اعصاب در رابطه با علائم ضربه اشاره کرده‌اند، نشانه‌های وارد شدن ضربه و آسیب به سر با توجه به شدت آن، به عبارت زیر است.

علائم ضربه خفیف به سر:

علائم ضربه متوسط و شدید به سر:

آسیب سر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

زمانی که بیمار به دلیل وارد شدن ضربه به سر به بیمارستان مراجعه می‌کند، مستقیما به بخش اورژانس و پزشک مغز و اعصاب ارجاع داده خواهد شد. در این مرحله پزشک شرح حال کاملی از وقایعی که بروز کرده را از بیمار و همراه او پرسیده و سپس سر و گردن را معاینه خواهد کرد. در این مواقع متخصص اغلب برای اطمینان از آسیب و یا عدم آسیب به سر، انجام یکی از روش‌های زیر را توصیه خواهد کرد.

تصویربرداری MRS: این تصویر برداری برای سنجش امواج مغزی مغناطیسی و متابولیسم مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که طی ضربه، آسیبی به بافت‌های مغزی وارد شده باشد در این تصویر برداری کاملا نمایان خواهد بود.

تصویر برداری و CT اسکن : یکی از روش‌های تصویربرداری و تشخیصی سریع برای بررسی میزان آسیب، شکستگی، خونریزی مغزی، آناتومی و ساختارهای مغزی، لخته خون در سر و مشکلات ناشی از ضربه به سر، سی تی اسکن است. این نوع تصویر برداری، تصویر خوبی را از شرایط مغز به پزشک نشان خواهد داد.

تصویر برداری MRI: تصویر برداری MRI تمامی جزئیات مغز و بافت‌های نرم آن را نشان داده و می‌تواند نتیجه دقیق‌تری داشته باشد. دقت این آزمایش بیش از 92 درصد تخمین زده شده و توانایی آن در نشان دادن جزئیات بسیار بالا است. نکته قابل توجه در این باره آن است که متاسفانه سرعت تصویر برداری این روش بسیار پایین بوده و پاسخ آن نیز بسیار دیر آماده خواهد شد.

مقیاس کمای گلاسگو: پزشک برای آنکه بتواند سطح هوشیاری بیمار را بسنجد، از مقیاس کمای گلایگو استفاده می‌کند. این مقیاس به گونه است که هر چقدر فرد نمره پایین‌تری دریافت کند میزان هوشیاری او کمتر و شدت ضربه بیشتر بوده است. به طور کلی نمره گذاری در این مقیاس عبارتند از:

• آسیب شدید: نمره 8 یا پایین‌تر
• آسیب متوسط: نمره 9 تا 12
• آسیب خفیف: نمره 12 تا 15

ضربه به سر تا چند ساعت خطرناک است؟

در صورتی که ضربه وارده شدید باشد، 48 ساعت اول خطرناک ترین ساعات بعد از ضربه بوده و طی این مدت کاهش سطح هوشیاری باید جدی گرفته شود. همچنین علائمی همچون فراموشی نیز می‌تواند تا 7 روز ادامه داشته باشد و نشانه خطرناکی باشد.

چند ساعت بعد از ضربه به سر نباید خوابید؟

در صورتی که به بعد از وارد شدن ضربه، به پزشک مراجعه کرده و پزشک مدت زمان به خصوصی را برای بیدار ماندن مشخص کرده و یا خوابیدن را بلامانع دانسته، به همین رویه عمل کنید. اما اگر مدت زمان مشخصی بیان نشده پیشنهاد می‌شود از 3 تا 5 ساعت بعد از بروز اتفاق از خوابیدن خودداری کنید.

ضربه به کدام قسمت سر خطرناکه؟

اصلی‌ترین خطری که بعد از ضربه فرد را تهدید می‌کند، خونریزی مغزی است. در صورتی که یکی از سرخگ‌های مغزی بترکد می‌تواند خونریزی را در پی داشته باشد. از آنجایی که جمجمه در ناحیه بالای گوش و دو طرف سر نازک تر بوده و در این قسمت از سر سرخرگ وجود دارد، در صورت وارد شدن ضربه به این نواحی از سر، ممکن است جمجمه دچار شکستگی شده و یا سرخرگ در این ناحیه بترکد که این مسئله بسیار خطرناک است.

دوره نقاهت پس از ضربه به سر

مدت زمان و دوره نقاهت پس از ضربه به سر وابسته به شدت ضربه وارد شده به مغز دارد و به طور قطع هر چقدر ضربه شدیدتر باشد، دوره نقاهت طولانی‌تر خواهد بود. در صورتی که ضربه خفیف باشد، درد و تورم حاصل از آن، چند ساعت بعد از بین خواهد رفت؛ اما اگر ضربه موجب وارد شدن به مرحله اغتشاش شعور و یا اغما شده و به مغز آسیب وارد شده باشد، خروج از این حالت زمان مشخصی ندارد. برخی بعد از چند روز و برخی بعد از ماه‌ها به هوش می‌آیند.

درمان خانگی ضربه به سر

از آنجایی که شما بدون مراجعه به پزشک نمی‌توانید به مشکل و آسیب وارد شده به سر خود پی ببرید، نمی‌توان درمان خانگی به خصوصی را پیشنهاد داد. اگر بعد از مشورت با پزشک به این مسئله پی بردید که مشکلی وجود ندارد، تنها کافی است چند روزی استراحت کرده و به هیچ عنوان به سراغ فعالیت‌های سنگین نروید.

همچنین طی این مدت، بدن خود را با مصرف مواد غذایی سالم و مفید تقویت کنید. در ادامه بایدها و نبایدهایی را برای مصرف مواد غذایی با شما به اشتراک خواهیم گذاشت.

اقدامات درمانی بعد از ضربه به سر

بعد از مراجعه به پزشک و انجام معاینات ضروری، پزشک با توجه به شدت ضربه و میزان آسیب به مغز، روش‌های درمانی به خصوصی را پیشنهاد می‌کند. به طور کلی انجام روش‌های زیر بعد از وارد شدن ضربه به سر بسیار رایج است.

توانبخشی عصبی شناختی

در مواقعی که ضربه به سر شدید بوده و بعد از گذر از مرحله خطرناک، وضعیت فرد پایدار شود، پزشک با توجه به شدت ضربه، مشکلات بروز کرده ناشی از آن و نیاز بیمار، استفاده از روش‌های توانبخشی و یا موارد زیر را پیشنهاد خواهد داد.

• طب سوزنی
• انواع فیزیوتراپی
• بیوفیدبک یا نوروفیدبک
• اکسیژن درمانی پر فشار
• گفتار درمانی و کار درمانی
• ماساژ درمانی و آب درمانی
• توانبخشی های عصبی شناختی
• مشاوره روانشناسی و درمان های شناختی

دارو درمانی برای ترمیم آسیب مغزی

در صورتی که ضربه وارد شده با مغز خفیف باشد، پزشک از روش دارو درمانی استفاده کرده و به بیمار پیشنهاد می‌کند چند روز استراحت کند و ساعات کاری و فعالیت خود را به شدت کاهش دهد. به طور کلی برخی از داروهایی که در این مواقع برای ترمیم قسمت‌های آسیب دیده مغز تجویز می‌شوند به عبارت زیر هستند.

• داروهای ضد اضطرابی
• ضد افسردگی
• شل کننده عضلانی
• ضد تشنج و ضد صرع
• محرک برای هوشیاری
• ضد لخته و انعقاد خون
• انواع مسکن های آزاد و با نسخه
• جراحی مغزی

در صورتی که سر با ضربه نسبتا شدیدی رو به رو شده و مشکلاتی همچون خونریزی و مردن بافت‌های مغزی بروز کرده باشد ممکن است پزشک به دلایلی همچون کاهش فشار به مغز به دلیل التهاب، کاهش آسیب های مغزی، خارج کردن لخته‌های خونی و ضایعات مغزی، انجام جراحی را توصیه کند.

بعد از ضربه به سر چه کنیم؟

متخصصان همواره توصیه می‌کنند در صورتی که خود و یا یکی از نزدیکانتان در ناحیه سر با ضربه مواجه شدید لازم است برای جلوگیری از آسیب جدی به مغز اقداماتی را انجام دهید. اصلی‌ترین اقدام نخست مراجعه به پزشک است. در صورتی که پزشک تشخیص دهد مشکل جدی وجود ندارد و خطری فرد را تهدید نمی‌کند، شما می‌توانید در خانه روش‌های زیر را بکار بگیرید.

استفاده از کمپرس سرد برای ضربه به سر و تورم 

در اغلب مواقع، ناحیه ضربه دیده بعد از گذشت مدت کوتاهی دچار تورم شده و کمی ورم می‌کند در این مواقع ما به افراد پیشنهاد می‌کنیم از کمپرس سرد برای جلوگیری از تورم سر استفاده کنند. برای کاهش و یا جلوگیری از تورم تنها کافی است 20 دقیقه کمپرس را بر روی ناحیه مورد نظر قرار دهید. لازم به ذکر است احتمالا شما تا یک هفته اثرات ضربه را بر روی سر مشاهده خواهید کرد.

استراحت کردن بعد از وارد شدن ضربه به سر

در صورتی که پزشک خواب را بلا مانع بداند، بهتر است فضایی را برای بیمار حاضر کنید که در مکانی آرام و ساکت استراحت کند و بخوابد. همچنین اگر پزشک از شما خواسته فرد را در زمان مشخص شده بیدار کرده و سطح هوشیاری بیمار را بسنجید، این کار را انجام دهید.

اقدامات بعد از ضربه به سر و خون دماغ شدن

در صورتی که ضربه به سر به وسیله یک شی تیز بوده باشد و یا موجب خونریزی و یا خون دماغ شدن محل ضربه شده باشد، بهتر است ناحیه مورد نظر را با استفاده از آب ولرم و صابون شستشو داده و از یک پارچه تمیز برای نگه داشتن در محل زخم و کمک به قطع خونریزی استفاده کنید.

مصرف داروهای ضد درد بعد از ضربه

در صورتی که سردرد را تجربه می‌کنید، می‌توانید بعد از مشورت با پزشک از مسکن‌هایی همچون استامینوفن برای آرام کردن درد در ناحیه سر استفاده کنید. لازم به ذکر است اگر سردرد شما در حال شدت گرفتن بود، لازم است سریعا به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کنید.

بعد از ضربه به سر چه کاری نباید انجام داد؟

همانطور که لازم است بعد از ضربه به سر نکاتی را مورد توجه قرار دهید، توصیه می‌شود از انجام برخی اقدامات نیز خودداری کنید.

• فرد افتاده بر زمین را بلند نکنید و او را تکان ندهید.
• اگر فرد گیج است و سطح هوشیاری او پایین آمده، او را تکان ندهید.
• در صورتی که بیمار دارای کلاه ایمنی است، کلاه را از سر او بر ندارید.
• مصرف دخانیات و یا الکل تا 48 ساعت بعد از وارد شدن ضربه، ممنوع است.
• در صورتی که خونریزی شدید است، زخم را شستشو ندهید و سریعا پزشک را مطلع کنید.
• در صورتی که بیمار بر زمین افتاده، به جای بلند کردن و مراجعه به پزشک، با اورژانس تماس بگیرید.

ضربه به سر و استفراغ

استفراغ از جمله عوارض جانبی ضربه به سر به شمار می‌آید، اما این به معنای طبیعی بودن آن نیست. این مسئله نشان دهنده جدی و خطرناک شدن شرایط بیمار است. در صورتی که شما بعد از این اتفاق، کوچکترین حالت تهوع و یا استفراغ را تجربه کردید، لازم است مراجعه به پزشک را جدی بگیرید.

بعد از ضربه به سر چه بخوریم؟

برای آنکه تاثیر ضربه به مغز و سر در مدت زمان کوتاهی رفع شود، لازم است مواد غذایی مفیدی برای رفع این مشکل مصرف شود.

• چای سبز
• شکلات تلخ
• مغزهای خوراکی و آجیل
• چربی‌های سالم همچون روغن زیتون و ماهی
• سبزیجات همچون اسفناج، کلم بروکلی و کاهو

بر خلاف این مواد غذایی مفید، برخی از مواد خوراکی همچون موارد زیر نباید بعد از ضربه به سر مصرف شوند.

• محصولات لبنی
• نوشیدنی‌های شیرین
• مواد غذایی و گوشت‌های چرب
• مواد فرآوری شده همچون سوسیس

کلام آخر

در این مقاله تلاش کردیم به طور کامل در رابطه با اقدامات بعد از ضربه به سر صحبت کرده و اطلاعات کاملی را در این باره با شما به اشتراک بگذاریم. همانطور که گفته شد در صورت وارد شدن ضربه به نواحی مختلف سر، مراجعه به پزشک ضروری بوده و اگر متخصصی را در این حوزه نمی‌شناسید، می‌توانید لیست بهترین متخصصان را در وب سایت ما مشاهده کنید. همچین اگر سوالی در این باره دارید می‌توانید با کارشناسان ما در مجموعه دکتر گویا تماس گرفته و از مشاوره رایگان برخوردار شوید.