راهکارهای پیشگیری از خودکشی

پیشگیری از خودکشی یکی از اصلی‌ترین نکات در رابطه با افرادی است که فکر صدمه به خود و یا خودکشی را در سر می‌پرورانند. همیشه افرادی که قصد صدمه به خود، در حد مرگ را دارند نخست با علائمی، وجود این افکار را به اطرافیان خود می‌فهمانند و در صورتی که خانواده و اطرافیان این علائم را جدی بگیرند، می‌توانند به موقع جلو یک فاجعه را گرفته و عزیز خود را نجات دهند. در ادامه می‌خواهیم به شما کمک کنیم به موقع متوجه علائم خودکشی در اطرافیان خود شده و برای نجات آنها اقدام کنید. شما می‌توانید در صورتی که قصد دارید، در این باره با یک روانشناس مشورت کنید، لیست بهترین روانشناس در تهران را در سایت ما مشاهده نمایید.

خودکشی یعنی چه؟

برخی مواقع ممکن است افراد در طول زندگی خود با عوامل استرس‌زا زیادی مواجه شده و یا به افسردگی مبتلا شوند. در این مواقع ممکن است به مرور افکار خودکشی یا همان صدمه جدی به خود و در نتیجه مرگ در سر، شکل بگیرد. در بسیاری مواقع شرایط مالی، اجتماعی و خانوادگی و در شرایط خاصی وضعیت روحی نامناسب، موجب این مشکل در افراد خواهد شد.

به طور کلی فکر خودکشی می‌تواند در ذهن همه افراد شکل بگیرد و محدودیت سنی یا نژادی ندارد، اما نوجوانان در سن 15 تا 19 سالگی اغلب با این افکار دست و پنجه نرم می‌کنند که این مسئله به دلیل شرایط خاص روحی آنها است. در این مواقع اطرافیان وظیفه دارند قرد را از این خطر دور کرده و برای پیشگیری از خودکشی اقدامات به خصوصی را انجام دهند.

می خوام خودکشی کنم.

یکی از بدترین جملاتی که ممکن است یکی از عزیزانمان به زبان بیاورد و ما را دچار استرس کند، آن است که «می‌خوام خودمو بکشم». افراد اغلب این جمله را مانند یک شوخی بیان نمی‌کنند و به طور قطع در رابطه با آن فکر کرده‌اند. زمانی که فردی به ته خط رسیده و دیگر هیچ انگیزه‌ای برای ادامه زندگی ندارد، تنها راه خلاصی را که در پیش روی خود می‌بیند خودکشی است. برخی مواقع افرادی که به این کار فکر می‌کنند دارای شرایط روحی خاصی هستند که مشاهده این علائم می‌تواند برای شما مانند یک هشدار عمل کرده و برای پیشگیری از خودکشی به شما کمک کند.

علائم هشدار دهنده خودکشی

علائمی که ممکن است از افراد درگیر شده با افکار خودکشی دیده شود عبارتند از:

کناره‌گیری از دیگران: وضعیت روحی فرد دچار تغییر شده، دوس ندارد در جمع ظاهر شود و یا به طور کل علاقه و رغبت خود را نسبت به فعالبت‌های مورد علاقه خود از دست می‌دهد.

ناامیدی شدید: عواملی همچون احساس سربار بودن، تنهایی، عدم داشتن آزادی و مواردی از این دست، به فرد احساس ناامیدی داده و او را درگیر افکار منفی می‌کند.

تغییر در الگو خواب و ظاهر: این نشانه‌ها بیشتر در افراد افسرده بروز می‌کند و این افراد اغلب بسیار کم و یا بسیار زیاد می‌خوابند، کمتر به ظاهر و تمیزی خود اهمیت می‌دهند و یا نحوه صحبت آنها تغییر می‌کند (بسیار سریع و یا بسیار آرام صحبت می‌کنند).

آرامش غیرعادی: ممکن است فرد بعد از گذراندن یک دوره غمگین از زندگی و یا افسردگی، ناگهان آرام شود که این مسئله، یک آرامش  غیرعادی شناخته می‌شود.

گذراندن یک تروما: اتفاقات ناگواری که در طول زندگی رخ می‌دهند همچون شکست در روابط عاطفی، مرگ یکی از عزیزان، ابتلا به بیماری و یا طلاق نیز می‌تواند فرد را به فکر خودکشی بیاندازند.

صحبت راجع به راهکارهای خودکشی و یا تهدید به آن: تمامی افرادی که به شوخی و یا جدی درباره خودکشی صحبت می‌کنند، به سراغ این کار نمی‌روند؛ اما شما لازم است این نوع سخنان را جدی بگیرید و راهکارهای جلوگیری از خودکشی را بکار بگیرید.

بروز یک رفتار آسیب رسان به خود: فرد به سلامت خود کمتر اهمیت می‌دهد و رفتارهای مخربی همچون رابطه جنسی نادرست، مصرف بیش از اندازه الکل و مواد مخدر و یا زخم کردن بدن با اشیا تیز از او دیده می‌شود.

برنامه ریزی برای خودکشی: افرادی که افکار خودکشی را در ذهن خود می‌پرورانند اغلب شروع به انجام اقدامات غیر عادی می‌کنند، به عنوان مثال اقداماتی چون محبت غیر عادی و بخشیدن لوازم به دیگران، نظافت بیش از اندازه خانه، علاقه به بیشتر ملاقات کردن با اطرافیان، سرچ در اینترنت در رابطه با راهکارهای خودکشی و خرید لوازم خودکشی و یا نوشتن وصیت‌نامه را از خود بروز می‌دهند.

نفرت از خود: امکان دارد فرد احساس حقارت کرده و به این فکر کند که نبود او برای کسی مهم نیست و با مرگ او چیزی از دنیا کم نمی‌شود. این افکار موجب قطع ارتباط با دیگران نیز خواهد شد.

افسردگی: در صورتی که علائم افسردگی، اختلال دو قطبی و یا نوسانات خلقی در فرد دیده شود، احتمال بروز افکار خودکشی وجود دارد.

عواملی که می تواند فرد را به سمت خودکشی سوق دهند چیست؟

درست است که هر فرد در هنگام خودکشی علائم خاصی از خود بروز می‌دهد، اما برخی از این نشانه‌ها در افراد متعدد مشابه است و شما با مشاهده این علائم می‌توانید به حال بد عزیزتان پی ببرید و برای پیشگیری از خودکشی اقدامی انجام دهید.

عوامل اجتماعی و فرهنگی

• فرد به امکانات درمانی و روانی دسترسی ندارد.
• نسبت به آمار خودکشی در اطرافیان و محل خود آگاهی کامل دارد.
• از این که از فردی برای درمان بیماری خود درخواست کمک کند خجالت می‌کشد.
• به گونه‌ای تربیت شده که اعتقاد دارد خودکشی راه درستی برای فرار از مشکلات بوده و اقدامی اصیل است.

عوامل فردی

• فرد از خود رفتارهای تکانشی بروز می‌دهد.
• با مشکلات مالی و یا حقوقی دست و پنجه نرم می‌کند.
• دچار ناامیدی است و این مسئله را در ظاهر نشان می‌دهد.
• مدت زیادی است که به بیماری مبتلا بوده و احتمال فوت وجود دارد.
• به راحتی به لوازم آسیب رسان همچون قرص، چاقو و… دسترسی پیدا می‌کند.
• با بیماری‌هایی همچون اسکیزوفرنی، اختلالات اضطرابی، افسردگی و فکر مرگ و اختلالات خلقی درگیر است.
• سابقه سوء‌مصرف مواد مخدر در پرونده فرد دیده می‌شود و یا به طور بی‌رویه از الکل استفاده می‌کند.

عوامل ارتباطی

• فرد دچار شکست عاطفی شده است.
• در خانواده سابقه خودکشی وجود دارد.
• احساس تنهایی، انزوا و نداشتن پشتیبان می‌کند.
• عزیزان خود را بر اثر فوت، قطع رابطه و یا طلاق از دست داده است.

چه کسانی خودکشی می کنند؟

به طور کلی هر فردی ممکن است به سراغ خودکشی برود، اما طبق تحقیقات انجام شده برخی از افراد به دلیل داشتن شرایط مشابه و بخصوص، بیشتر افکار خودکشی را در سر می‌پرورانند. در میان دسته‌های زیر این مشکل بیشتر دیده می‌شود.

• زندانیان، همجنسگرایان و دوجنسگرایان
• اشخاصی که از یک فاجعه گذر کرده، خشونت دیده و یا مورد سو استفاده قرار گرفته اند
• افرادی که دچار انزوا هستند و هدفی برای ادامه زندگی ندارند
• مهاجران و پناهندگانی که تبعیض را تجربه می‌کنند
• مردم کشورهایی که درآمد پایینی دارند و با مشکلات مالی و بیماری‌های مزمن و ناعلاج دست و پنجه نرم می‌کنند

اصول صحبت برای پیشگیری از خودکشی

در صورتی که تصمیم گرفتید با فردی که افکار خودکشی را در سر دارد صحبت کنید و یا خود او با شما در اینباره هم کلام شد، بهتر است برخی نکات را در هنگام گفت و گو برای پیشگیری از خودکشی مورد توجه قرار دهید.

• به فرد اطمینان بدهید که به او کمک کرده و همه تلاش خود را برای بهبود حال او می‌کنید.
• ابراز محبت کنید و به او بگویید که او را دوست دارید و برایتان اهمیت دارد. در این موقع خودتان باشید و از انتقال احساس ترحم به فرد خودداری کنید.
• در شروع گفت و گو، صبر کنید طرف مقابلتان تمام حرف‌هایش را بگوید و وسط سخنان او نپرید.
• از بروز رفتارهای شوکه شده خودداری کرده و برای سخنرانی درباره ارزش زندگی و یا اشتباه بودن خودکشی، تلاشی نکنید.
• به هیچ عنوان قضاوت و سرزنش نکنید و تلاش کنید دلسوزانه با عزیز خود گفت و گو نمایید.
• حرف‌ها و احساسات فرد را جدی بگیرید. اگر در رابطه با خودکشی صحبت نکرد، از او بپرسید که به فکر آسیب به خود هست یا نه.
• خودتان را بابت رفتار و حال فرد مقابل سرزنش نکنید و به جای آن تلاش کنید برای بهتر شدن و جلوگیری از خودکشی، بهترین اقدام را انجام دهید.
• در صورتی که لازم می‌دانید، درباره حال عزیزتان با یک متخصص و روانشناس صحبت کنید و از او کمک بخواهید.

نجات فرد از خودکشی

سازمان جهانی بهداشت راهکارهایی را برای جلوگیری از خودکشی بیان کرده و حتی 10 سپتامبر یا همان 19 شهریور را با نام روز جهانی پیشگیری از خودکشی معرفی کرده است. قرار دادن روز پیشگیری از خودکشی اهمیت این مسئله را نشان می‌دهد. شما باید علاوه بر آنکه حواستان به بروز علائم معرفی شده باشد، لازم است برای نجات فرد، موارد زیر را نیز مورد توجه قرار دهید.

• سعی کنید نوجوانان شما با یادگیری کامل مهارت‌های اجتماعی- عاطفی وارد جامعه شود.
• لوازم آسیب‌زا همچون سلاح گرم، قرص‌های قوی و یا آفتکش‌ها را دور از دسترس قرار دهید.
• مطالب سایت‌ها و یا منابع صحیح را خوانده و در رابطه با این مشکل اطلاعات بیشتری به دست آورید.
• اگر فرزند و یا یکی از اطرافیان شما به افسردگی و یا بیماری‌های روانی مبتلا است لازم است تمامی داروها، به خصوص داروهای خواب را در فضایی دور از دسترس نگهداری کنید.
• تفریحات بیشتری را برای فرد فراهم کرده و بیشتر با او وقت بگذرانید. همچنین در اسرع وقت و بدون اتلاف وقت او را نزد روانشناس ببرید.

لازم به ذکر است اکثر دولت‌ها برای درمان مشکلات جسمانی و روانی شهروندان خود، روش‌های رایگان و آسانی را در دسترس افراد قرار داده‌اند که در ایران نیز وجود دارد.

درمان دارویی برای جلوگیری از خودکشی

برخی مواقع ممکن است افراد در صورت مصرف دارو و تداخلات دارویی، به فکر خودکشی و یا خشونت بیافتند. در این مواقع لازم است پزشک داروهای بیمار را بررسی کرده و با قطع برخی داروها، کاهش دوز و یا جایگزینی آنها از این مشکل جلوگیری کنند. همچنین افرادی که وضعیت روحی حادی دارند باید در کنار مصرف دارو، از روش‌های روانشناختی نیز استفاده کنند. برخی از داروهایی که برای کاهش این علائم و افکار به بیماران پیشنهاد می‌شوند عبارتند از: کلوزاپین و لیتیوم. این داروها که توسط روانپزشک تجویز می‌شود، با خاصیت ضد افسردگی، خواب‌آوری، ضد اضطراب و آرامبخشی خود، می‌توانند تا زمان موثر واقع شدن روش‌های روانشناختی و ارزیابی حال روحی، بیمار را از رفتارهای نادرست دور کنند.

کلوزاپین: کلوزاپین یکی از داروهایی است که اغلب برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی تجویز می‌شود و جزو داروهای روان‌پریشی شمرده می‌شود. این دارو برای فعال کردن نوعی گلبول سفید برای مبارزه با انواع عفونت مصرف می‌شود و بعد از مصرف آن، فرد در برابر بروز عفونت ایمن خواهد شد. این دارو نیز در پیشگیری از خودکشی موثر خواهد بود.

لیتیوم: این دارو می‌تواند اختلالات خلقی را تا حد زیادی کاهش داده و برای درمان اختلال دو قطبی نیز بسیار موثر باشد. لیتیوم مانند یک تثبیت کننده خلق به شمار می‌آید و اغلب برای افرادی تجویز می‌شود که اختلالات عاطفی آنها 30 برابر افراد عادی است.

به فردی که قصد خودکشی دارد این چیز را نگویید!

زمانی که یکی از افراد دچار افسردگی می‌شود و یا حرف از خودکشی می‌زند، نخست تنها کاری که لازم است برای بهتر شدن حال فرد انجام دهید، گوش دادن به سخنان و درد دل‌های او است. در این مواقع بهتر است بدون قضاوت به حرف‌های شخص مقابل گوش داده و در نهایت از او بخواهید به مطب روانشناسی مراجعه کند. حتی در صورتی که لازم می‌دانید تا مراجعه به متخصص او را همراهی کنید. شما نباید در این مواقع پرخاشگری کرده و یا فرد را از حرف زدن منصرف یا پشیمان کنید.

اهمیت پیشگیری از خودکشی

طبق آماری که سازمان بهداشت جهانی منتشر کرده سالیانه 700 هزار نفر بر اثر خودکشی فوت کرده و یا به دلیل خودکشی ناموفقی که داشتند، آسیب جدی به خود وارد می‌کنند و حتی تعداد افراد آسیب دیده از این اتفاق، حدود 10 تا 20 برابر افراد فوت شده است. حال به این فکر کنید تعداد افرادی که از خودکشی عزیزانشان ضربه دیدند و این مسئله بر روی آنها تاثیر منفی گذاشته است چقدر است؟ البته خوشبختانه باید گفته شود طبق گفته دکتر مژگان تابان (روانشناس بالینی)، خودکشی قابل پیشگیری خواهد بود.

پیشگیری از خودکشی در نوجوانان

نوجوانی یکی از مراحل حساس زندگی است که فرد در این دوره با تنش‌های متعدد روحی و عاطفی مواجه خواهد شد و به همین دلیل ممکن است افکار خودکشی را در سر بپروراند؛ به همین دلیل لازم است آموزش‌هایی را در رابطه با جلوگیری از خودکشی در نوجوانان، به خود نوجوانان و اطرافیانشان آموزش داده شود.

داشتن برنامه‌های غربالگری: برای آنکه بتوان نوجوانانی که با افکار منفی و خودآزاری درگیر است را شناسایی کرد می‌توان از آزمون‌های به خصوصی کمک گرفت. انجام آزمون‌های مکرر شما را از وضعیت فرد باخبر خواهد کرد. همچنین داشتن برنامه‌های افزایش اعتماد به نفس، پشتیبانی روحی، یاد دادن مهارت‌های اجتماعی و افزایش انگیزه به نوجوانان و بزرگسالان در مدرسه و یا خارج از مدرسه، در پیشگیری از خودکشی نوجوانان موثر خواهد بود.

آموزش به کادر مدرسه: مشاوران، معلمان، معاونان و مدیران مدارس باید به طور کامل آموزش ببینند تا بتوانند در صورت مشاهده یک دانش آموز با علائم خودکشی، آن را راهنمایی کرده و به موقع برای نجات آن اقدام کنند. این افراد علاوه بر آنکه باید یاد بگیرند به موقع برای جلوگیری از بروز فاجعه اقدام کنند، لازم است بتوانند با نشان دادن رفتاری درست، پاسخگوی بحران‌های روحی نوجوان باشند.

آموزش‌های عمومی: این آموزش‌ها شامل یاد دادن نشانه‌های خودکشی به دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان برای کمک به دوستان و خانوادشان است. همچنین طی این آموزش‌ها باید بر روی افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس نوجوانان نیز تاکید شود.

آموزش جامعه: در بحث آموزش جامعه، هدف بحث بیشتر بر آموزش افرادی است که می‌توانند نوجوانان را از این خطر دور کنند؛ همچون کارکنان تفریحی، پلیس، روحانیون مذهبی و…. این افراد باید آموزش ببینند تا نوجوانان آسیب دیده‌ای را که افکار خودکشی را در سر دارند، به موقع شناسایی کرده و به یک متخصص و روانشناس ارجاع دهند.

باورهای غلط در رابطه با خودکشی

در رابطه با خودکشی، باورها و عقاید نادرست زیادی در ذهن افراد است که برخی از آنها به عبارت زیر هستند.

افرادی که به طور مستقیم در باره خودکشی صحبت می‌کنند، این کار را انجام نخواهند داد.

این باور به طور کامل رد می‌شود؛ چراکه طبق تحقیقات انجام شده تمام افرادی که اقدام به خودکشی کرده‌اند قبل از انجام این کار، در رابطه با آن صحبت کرده‌اند، اما اطرافیان این حرف‌ها را جدی نگرفته‌اند.

حرف زدن درباره خودکشی با افرادی که این فکر را در سر دارند، موجب می‌شود بیشتر در این باره کنجکاو شوند.

حرف زدن درباره خودکشی نه تنها موجب درگیری بیشتر ذهن فرد به این مسئله نخواهد شد، بلکه موجب می‌شود او هر آنچه در ذهن خود دارد بیان کرده و تا حدودی از افکاری که او را آزار می‌دهند خلاص شود. بسیاری از افراد گمان می‌کنند زمانی که فرد راجع به این مسئله صحبت می‌کند به دنبال جلب توجه است، اما خوب است اینطور به مسئله نگاه کنید که فرد چقدر از مشکلات و درگیری‌های ذهنی پر شده که این مسئله را به زبان آورده است؛ پس سعی کنید با طرف مقابلتان به صورت آزادانه بحث دوستانه داشته باشید.

نمی‌توان از خودکشی پیشگیری کرد.

بسیاری از افراد معتقدند خودکشی یکی رفتار غیر قابل پیشگیری است که نمی‌توان جلوی آن را گرفت. لازم به ذکر است حتی افرادی که چند وقت به طور کامل در رابطه با خودکشی فکر کرده‌اند نیز در هنگام انجام آن دچار شک شده و بین انجام و یا عدم انجام این کار دچار شک می‌شوند؛ پس حتی در آخرین لحظات نیز می‌توان امید به پیشگیری از خودکشی داشت.

خودکشی واکنشی طبیعی در موقعیت‌های غیر طبیعی است.

این باور نیز به طور کامل رد می‌شود؛ چراکه طبق نظر برترین روانشناسان، خودکشی نه تنها یک واکنش طبیعی نیست بلکه کاملا غیر معمول است. همه افراد ممکن است طی مراحل مختلف زندگی خود با مشکلات متعدد رو به رو شوند، اما تنها بخشی از افراد به خودکشی فکر می‌کنند؛ پس این مسئله واکنشی عادی نیست.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

از آنجایی که تاخیر در مراجعه به یک روانشناس و متخصص می‌تواند موجب اتلاف وقت شده و خدایی نکرده جان عزیز شما را به خطر بیاندازد، لازم است به محض مشاهده علائم این افکار در فرد و یا هر گونه اشاره به خودکشی، با رفتاری محترم و مهربانانه از او بخواهید به روانشناس مراجعه کرده و حتی در صورت امکان خود نیز او را همراهی کنید. اغلب این نوع مشکلات در نزد متخصصان، به صورت اورژانسی مورد درمان قرار می‌گیرد. در صورتی که می‌خواهید در رابطه با پیشگیری از خودکشی با یک متخصص مشورت کنید، می‌توانید با ما تماس گرفته و از مشاوره رایگان برخوردار شوید.

سخن آخر

در این مقاله به طور کامل در رابطه با اقداماتی که می‌توانند برای پیشگیری از خودکشی موثر باشند، صحبت کنیم. همانطور که گفته شد هرگونه نشانه‌ای از این مشکل باید مورد پیگیری قرار گرفته و برای جلوگیری از خودکشی راهکارهای درستی را بکار گرفت. شما باید در صورت بروز علائم این مشکل در هر یک از عزیزانتان، با یک روانشناس مشورت کنید و اگر متخصصی را در این حوزه نمی‌شناسید، می‌توانید لیست بهترین روانشناسان را در سایت ما مشاهده کنید. مجموعه دکتر گویا در تلاش است، بهترین متخصصان را در حوزه‌های مختلف پزشکی به شما معرفی کند.